Heb je interessante ingevingen, aanbevelingen of wil je gewoon in gesprek of meer weten over mijn onderzoek? Ik hoor graag van je! Je kan me bereiken via  luuk.van.santen@energiesamen.nu.

De drie elementen van rechtvaardigheid (4 april 2022)

De energietransitie verandert veel in de samenleving en bij grote veranderingen ontstaat weerstand en een discussie rondom rechtvaardigheid. De verschrikkelijke gebeurtenissen in Oekraïne leggen des te meer de nadruk op het belang van de energietransitie. Het wordt ook des te meer duidelijk dat de energietransitie niet alleen gaat over een verandering van fossiel naar hernieuwbaar, maar ook over de manier waarop wij onze energievoorziening organiseren.

Energiecoöperaties zijn hier het perfecte voorbeeld van, bewoners steken zelf de handen uit de mouwen en laten zien dat energie ook duurzaam en lokaal opgewekt kan worden. Toch blijft er kritiek en is er veel discussie ontstaan over de eerlijkheid of rechtvaardigheid van de energietransitie. 

De energietransitie en rechtvaardigheid zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Maar rechtvaardigheid is een lastig begrip. Of iets rechtvaardig of eerlijk wordt gevonden hangt af van de persoon of groep aan wie je het vraagt. Toch moeten wij als mensen die actief bezig zijn met de energietransitie ons bezighouden met rechtvaardigheid. Want rechtvaardigheid is de basis om draagvlak te creëren voor projecten rondom de energietransitie, en juist deze transitie is een kans om dingen te veranderen. Maar hoe om te gaan met rechtvaardigheid? Allereerst: wat is rechtvaardigheid nou precies? Rechtvaardigheid heeft drie elementen:

• de verdeling van voor- en nadelen;
• het besluitvormingsproces;
• erkenning.

Bij de verdeling van voor- en nadelen komt een eventuele scheve verhouding voor omwonenden het meeste voor. Energiecoöperaties op zichzelf zijn hier al actief mee bezig. Je ziet ook in toenemende mate de mogelijkheid van financiële deelname van omwonenden, waardoor zij gecompenseerd worden voor de lasten die windmolens met zich meebrengen.

Het gaat niet alleen over financiële deelname. Betrokkenen willen worden meegenomen in het proces. Het informeren van bewoners en het actief laten meedoen in vergaderingen zijn dingen die veel naar voren komen.

Vaak ligt een gebrek aan erkenning ten grondslag aan een gevoel van ‘onrechtvaardigheid’. Het kan zijn dat een onrechtvaardig gevoel niet gaat om de verdeling of het proces, maar om het gevoel gehoord of gezien te worden.

Niet iedereen kan tevreden worden gesteld, zo ook bij projecten rondom de energietransitie. Maar streven om het belang van betrokkenen mee te nemen is essentieel voor een rechtvaardige energietransitie.

Bij windpark Zeewolde zien we de drie aspecten van rechtvaardigheid in een veelal positief aspect terug. Maar om al deze drie onderdelen mee te nemen is nogal wat. Daarom ga ik mij de komende maanden verder verdiepen in de casus Zeewolde: hoe verloopt zo’n proces? En wat kunnen wij daarvan leren om met rechtvaardigheid in de energietransitie aan de slag te gaan? Ik zal veel verschillende betrokken mensen spreken en uiteindelijk ook een workshop houden om met betrokkenen dit onderwerp te behandelen.