Elke energieregio heeft vanuit het klimaatakkoord bepaalde doelstellingen geformuleerd. De invulling hiervan staat beschreven in hun Regionale Energiestrategie (RES). Een opgave die daarbij hoort, is het streven naar 50 procent lokaal eigendom van energieprojecten. Vanaf de start van de RES heeft de Rijn en IJssel Energiecoöperatie (REIJE) besloten hier samen met andere energiecoöperaties actief een rol in te willen spelen in de RES-regio Arnhem-Nijmegen. We spreken voorzitter Judith van de Geer over hoe ze dit hebben aangepakt.

Naast voorzitter van de REIJE is Judith bestuurslid van de samenwerkende energiecoöperaties in Gelderland: Energie Samen Gelderland. Ook werkt ze voor het Klimaatverbond, een ledenorganisatie van gemeenten, provincies en waterschappen die samen werken aan actief en impactvol klimaatbeleid.

Rijn en IJssel Energiecoöperatie
De REIJE bestaat nu 12 jaar. Aanvankelijk was het een kleine coöperatie met een beperkt aantal leden en taken: het ondersteunen van de verduurzaming van woningen door middel van het energieloket voor de gemeenten Rhenen, Renkum, Roosendaal en Arnhem. De REIJE ondersteunde inwoners van deze gemeenten bij de verduurzaming van hun huis, bijvoorbeeld met energiecoaches en warmtescans, en doet dat nog steeds.

Ook werd al snel ingezet op de ontwikkeling van een windenergieproject. Van de Geer: ‘De afgelopen tien jaar hebben we hier ons hard voor ingezet, waarbij we binnen de samenwerking met de projectontwikkelaar vooral de communicatie en het omgevingsmanagement hebben ingevuld. Afgelopen juni is het windpark geopend. Daarnaast hebben we drie zonneprojecten die dit najaar gerealiseerd worden.’

Lokaal eigendom
REIJE is een coöperatie waar inwoners van de regio lid van kunnen worden als ze willen investeren in regionale energieprojecten. ‘We zijn niet in het leven geroepen om lokaal eigendom te organiseren, maar doen dat hierdoor wel. De term “lokaal eigendom” is vooral beleidstaal. Voor ons gaat het over met elkaar en lokaal projecten ontwikkelen waar inwoners in investeren én profijt van hebben. Zo houd je het dichtbij huis. Dat sluit aan op de behoefte om de energievoorziening lokaal in te vullen en het veel meer onafhankelijk te maken van grote energiebedrijven en van wat er in de wereld gebeurt. Bovendien vergroot je zo de acceptatie van energieprojecten. Het helpt enorm als inwoners door Arnhem fietsen en blij worden van de windmolens,’ vertelt Van de Geer.

Lokaal eigendom versterken binnen de RES
‘De vertaling van de landelijke opgave naar de opgave voor de RES-regio’s gaat vooral over het opwekken van zonne- en windenergie. Wij hebben met onze collega coöperaties binnen de regio afgesproken hierin gezamenlijk op te trekken. Iedere coöperatie levert een bijdrage aan de gemeentelijke doelstellingen en gezamenlijk versterken we elkaar naar de regionale RES-organisatie,’ aldus Van de Geer.

In de gesprekken die de samenwerkende energiecoöperaties met de werkorganisatie RES hadden, is geïnvesteerd in het ontwikkelen van een goede relatie. Daarbij wordt ingezet op het bewustzijn bij gemeenten van de mogelijke bijdrage van lokale energiecoöperaties aan de opgave en de noodzaak daarin samen te werken met gemeenten. Per RES-regio zijn er vanuit Energie Samen Gelderland twee mensen betrokken bij het RES-proces met als doel om coöperaties in positie te zetten. Van de Geer is daar een van.

Energiecoöperaties in beeld brengen
De twee RES-coördinatoren merken in gesprekken dat de gemeentes binnen de RES-regio Arnhem-Nijmegen wisselend en soms weinig contact hebben met de energiecoöperatie binnen hun gemeente. Van de Geer: ‘We hebben dit onderzocht in onze regio en gaven op basis van dit onderzoek een workshop aan gemeenteambtenaren die verantwoordelijk zijn voor het duurzaamheidsbeleid. We gaven hen voorbeelden van de invulling van de samenwerking tussen energiecoöperaties en gemeenten rondom de ontwikkeling van opwekprojecten. Daarmee lieten we zien dat het zinvol is om vroegtijdig een energiecoöperatie te betrekken bij een opwekproject. Ook beschreven we mogelijke worstelingen van gemeenten en coöperaties en manieren hoe ze daarmee om kunnen gaan.’

Daarnaast gaan de samenwerkende energiecoöperaties een workshop geven waarin ze ingaan op criteria die energiecoöperaties meer kansen kunnen geven op een aanbesteding. Het vinden van locaties om opwekprojecten te realiseren, is voor energiecoöperaties namelijk lastig als ze moeten inschrijven op een aanbesteding. Van de Geer: ‘De beoordeling van de inschrijvingen gebeurt op basis van een aantal criteria waar energiecoöperaties niet per se goed op scoren. Het feit dat je maatschappelijk bezig bent, lokaal je relaties zoekt en lokaal eigendom realiseert, wordt hier niet altijd in meegenomen. Dat is jammer. Daarom richten we ons in de workshop op criteria die het wel mogelijk maken dat energiecoöperaties zich kunnen inschrijven én een kans maken. Denk aan maatschappelijke criteria, zoals lokaal eigendom en betrokkenheid vanuit de inwoners van de gemeenten. Daarmee helpen we gemeenten ook bij de invulling van de opgave van 50 procent lokaal eigendom. Vaak is het geen onwil bij gemeenten, maar angst dat het mis gaat.’

Samenwerken en ondersteunen in de gemeente
Een goede samenwerking met de gemeente is heel belangrijk. Zo’n samenwerking heb je alleen niet zomaar. Tijdens de ontwikkeling van het windpark in Arnhem de afgelopen tien jaar heeft de REIJE dan ook flink in de relatie met de gemeente Arnhem geïnvesteerd. Van de Geer: ‘Voor zo’n project moet ontzettend veel gebeuren. Door het vele afstemmen met de gemeente en de projectontwikkelaar leer je mensen kennen. Ook vanuit het energieloket hebben we veel contact met de gemeente, waardoor we een goede werkrelatie hebben ontwikkeld. Die is ons heel dierbaar.’

‘Veel van wat wij meemaken, maken andere energiecoöperaties ook mee. Vanuit de REIJE onderzoeken we daarom of we een regionale functie kunnen krijgen in de ondersteuning van energiecoöperaties bij bijvoorbeeld de ledenadministratie en communicatie. Het is namelijk niet heel moeilijk om een project in de lucht te helpen, maar het blijft de komende twintig jaar bestaan. Je moet al die tijd continuïteit kunnen bieden en veel enthousiaste bestuursleden vergeten dat. Je moet erop ingericht zijn en daar willen wij in bijdragen. Op deze manier ondersteunen we breed de versterking van het lokaal eigendom binnen de RES-regio.’